Zavirite u magiju koja se naziva Fruška Gora
Otmeno, tradicionalno, nesvakidašnje predstavljaju epitete kojim se opisuje područje koje se pruža na severu Srbije Fruška gora, koja čini gnezdo brojnih pravoslavnih manastira, jezera i božanstvenih vinograda. Upoznajte se sa istorijskom kulturom na jednom mestu.
Prvi nacionalni park u Srbiji
Fruška gora se prostire u Vojvodjanskoj ravnici u Sremu. Predstavlja ostrvsku planinu Panonske nizije. Fruška gora je prvi planinski predeo koji je proglašen Nacionalnim parkom 1960. godine.
Prema jednoj legendi kada je Bog stvarao svet Sremac je spavao. Bog je razdelio sva područja, dok se Sremac nije probudio. Nakon izvinjenja koje je uputio Bogu, on je odlučio da mu ustupi deo raja područje izmeđ Dunava i Save sa Fruškom gorom.
Najveći vrh Fruške gore je Crveni Čot 539 m, zatim Pavlasov Čot 531 m, Isin čot 522m, Iriški venac-TV TORANJ 516 m. U praistorijskom dobu područje Fruške gore bilo je značajno zbog lova i njegovi šumski predeli služili su kao sklonište. Za vreme Rimljana Fruška gora je predstavljala područje na kom su bila izgrađena utvrđenja, putevi, nekropole. Nazvana je alma Mons što označava plodno brdo.
Područje sa najviše padavina
Fruška gora se nalazi na području u kom su zastupljene umerenokontinentalna i supkontinentalna klima. Na višim predelima karakteristična su prohladna leta i hladne zime. Fruška gora je područje koje ima najveću količinu padavina u Vojvodini. Pa se dešavaju velike razlika u količini padavina između nižih i viših delova. Najzastupljeniji su zapadni vetrovi, kao i vetrovi koji duvaju iz pravca zapada –jugozapada.
Jezgro lekovitog bilja
Na Fruškoj gori su zastupljene lipove šume. U podnožju planine se nalaze voćnjaci, pašnjaci, vinogradi, dok se predeli koji su iznad 300 m prekriveni listopadnim šumama.
Na zapadnom delu Fruške gore otkriven je šumski šafran Crocus tommasinianus 2020. godine. To su lukovičaste, ranoprolećne biljne vrste sa belim, ljubičastim ili šareniim cvetovima. Začin koji se dobija iz određenih vrsta ove biljke predstavlja jedan od najskupljih začina na svetu.
Zastupljenost lekovitog bilja broji oko 700 vrsta. Od retkih biljaka zastupljeni su: gorocvet, mačji rep, ovčije runo, barski rastavić, livadska lincura, vodena jagorčevina, divlji karanfil, beli lokvanj, kozlinac, kaćun žuti, testerica, vodeni orah.
Od ptica prisutne su: jastreb kokošar, sivi svračak, ritska sova, kukumarka, barski šareni detlić, siva žunja, sivi galeb, gugutka, crvenorepka. A mogu se videti: lisica, zec, dvlja svinja, šakal, divlja mačka, srna.
Lovište na Fruškoj gori sastoji se iz otvorenog i zatvorenog dela koji se naziva rezervat Vorovo. Predstavlja brdsko lovište u kome se nalaze jelen, divlja svinja, zec, muflon.
Po čemu su posebna jezera Fruške gore?
Fruškogorje predstavlja pravo bogatstvo vodenih površina, koga čine brojni potoci, izvori, vrela, veštačke akumulacije. Ranije su niži delovi Srema putevi, livade, pašnjaci pa i naselja često bili plavljeni zbog izlivanja nižih potoka, a letnjim mesecima potoci bi uglavnom bili presušeni.
Kako bi se sanirao zimski problem poplava i letnji probem suše, potoci su morali biti predgađeni. Tako su stvorene mnoge veštačke akumulacije. Na Fruškoj gori postoji 16 jezera.
Ledinačko jezero poznato i kao jezero Srebro, nastalo je nakon bombardovanja 1999 godine. Kamenolom je ostao ispražnjen, pa su omanje reke Srebrni potok i Lukin svetac kao i potočići počeli vremenom da pumpaju vodu u kamenolom. Tako se obrazovalo tadašnje jezero. Oblika pasulja i dubine oko 15 m, dok je voda čista i bistra.
Medjutim, jezero je presušeno 2009. godine. Neki od razloga su pretnja od izlivanja i poplava koje mogu zahvatiti okolinu jezera, zatim jedne godine povređeno je par kupača kada se sa litice spustio odron. Meštani su se borili za njegovo očuvanje ali bezuspešno. Budući plan je da se kamenolom napuni vodom i da novo jezero bude pravo turističko izletište.
Na jezeru su snimljeni kadrovi iz nekoliko filmova Mi nismo andjeli 3, Rokenrol uzvaća udarac, Čarlston za Ognjenku. Takodje su organizovana krštenja vernika u okviru Srpske pravoslavne crkve.
Bešenovačko jezero koje se naziva i Beli Kamen, nalazi se nadomak Bešenovačkog Prnajvora. Jezero je nastalo tako što se presekla vodonosna žila koja je poplavila područje kopa na kom su vršene eskploatacije krečnjaka koji je služio za potrebe fabrike u Beočinu. Jezero je poribljeno i dubine je oko 15 m, pa ga ribolovci često posećuju.
Ljukovsko ili Jarkovačko jezero nalazi se nadomak Indjije u selu Jarkovci. Pregradjivanjem potoka Ljukovo formirano je jezero 1976. godine. Jezero se koristi za ribnjak, navodnjavanje, kao i snadbevanje industrijskih pogona. Visina brane na jezeru iznosi 12 m.
Dobrodol jezero smešteno je u selu Dobrodol. Sagradjeno je na Bankovačkom potoku kada se formirala brana 1988. godine. U okolini jezera se nalaze crkve: rimokaltolička crkva Svetog Stejpana, crkva Preobraženja Gospodnjeg.
Šatrinačko jezero ili jezero Međeš smešteno je izvan nacionalnog parka. Formirano je izgradnjom brane na potoku, 1984. godine. Na jezeru se nalazi restoran i sportski tereni sa plažom.
Borkovačko jezero formirano je kada se pregradio potok Borkovac 1972. godine. Po prirodi predstavlja mezotrofno jezero u kom su prisutne modro ozelene bakterije pa je zapaženo cvetanje vode. Zastupljeni su: amur, smuđ, šaran, tolstolobik, som.
Jezero Testera se nalazi u drugoj zoni zaštićenog područja. Sagradjeno je za vreme austrijskog grofa Odeskalija tako što je formirana brana na potoku Potoranj. U okolini jezera nalaze se dve kapele Svete Kaluđerice i Svetog Jevstatija. Tu su i odmarališta kao i ugostiteljski objetki.
Moharač jezero se nalazi u zaštićenoj zoni nacionalog parka. Na obalama jezera su zastupljene obradive površine na kojima se ugazaja vinova loza.
Erdevičko jezero ili Bruje navodnjavanja se potokom Banja. A veruje se da ja za vreme Rimljana na tom mestu bila lekovita banja. Jezero je nastalo zato što se javila potreba da se vodom snadbeva obližnja vinarija 1981. godine. Njegove obale krase bagremovi.
Sotsko jezero se nalazi u sklopu Nacionalnog parka Fruška gora njegove obale su pravo šumsko područje na kom su zastupljeni četinari i hrast. Manastiri Sveta Petka i Privina Glava nalaze se u blizini jezera.
Dumbovački vodopad se nalazi na Dumbovačkom potoku. Tokom letnjih meseci nivo vode se poprilično smanjuje. Vodopad je visine 5 m i nalazi se na nepristupačnom terenu. Za njegov obilazak potrebna vam je oprema i dodatna pažnja.
Posebna izletišta
Čudesna priroda Fruške gore mami posetioce iz svih krajeva. Na planini su formirana mnogobrojna izletišta, koja nose određen istorijski pečat. Za vas smo izdvojili neka od najpoznatijih i ujedno najposećenijih predela nestvarne prirode Fruškogorja.
Iriški venac je jedan od najpolularnijih izletišta na Fruškoj gori. Nalazi se na visini 501m. Na Iriškom vecnu nalazi se Spomenik Sloboda koji je podignut u znak sećanja Narodnooslobodilačkoj borbi i palim borcima. Idealno je mesto za sve ljubitelje kampovanja i roštiljanja u prirodi sa prijateljima.
Stražilovo predeo koji se nalazu na 301 m nadmorske visine, na putu ka Sremskim Karlovcima. Poznat je po spomeniku našeg najpoznatijeg pesnika Branka Radičevića. Svake godine se održava manifestacija Brankovo kolo. Branko je voleo da svoje slobodno vreme provodi na Stražilovu uživajući u njegovog prirodi. Miloš Crnjanski napisao je jednu od najpoznatijih poema Stražilovo, dok pesnička nagrada Stražilovo počinje da se dodeljuje kao priznanje od 1973 godine. Na Stražilovu je smešten i planinski centar.
Andrevlje predstavlja područje na kom je izgrađen kongresni centar sa odmaralištem. Na livadskim prostranstvima formirani su sportski tereni, staze za šetanje i trčanje.
Popovica je mesto na kom se odražava poznati Fruškogorski maraton. Predstavlja najstariju manfestaciju koja se bez prekida održava već 4 decenije. Maraton se održava na nekoliko staza: velika, srednja i ultramaraton. Traje dva dana i održava se oko prvog maja. Start maratona je u Popovica naselju.
Mošin grb izletište koje nosi naziv po Bošku Sanadroviću Moši koji je ranjen prilikom borbe, koja je organizovana na nemački opsadu. Na livadi je preminuo. Međutim , kako je vojska morala brzo da prodje sahranili su ga na livadi. Pa je u znak sećanja podignut spomenik i izletište nosi naziv po njemu.
Široke ledine smešteno je u okolini manastira Mala Remeta, predstavlja idealno mesto za porodice sa decom, jer se pored ugostiteljskih objekata nalaze i igrališta. Na ovom mestu je stradao Boško Plakovljević Pinki narodni heroj 1942. godine. U znak sećanja podignuto je Spomen-obeležje.
Vinska bajka Fruške Gore
Srem i Fruška gora predstavljaju najstarija područja u Evropi poznata po gajenju vinove loze. Prema nekim predanjima veruje se da su Iliri na ovim prostorima gajiil vinovu lozu, ali prednost se daje Rimljanima. Marko Aurelije Prob je zasadio u okolini sela Grgurevci i Divoš prvu vinovu lozu, koja je doneta sa Apeninskog poluostrva.
Persijska legenda o nastanku vina kaže da je žena šaha Džamšida probala odstajali sok od grožđa koji je opio.
Narod koji je počeo da naseljava ove predele, uneo je novi duh u prizvodnji vina. Počele su da dominiraju crvene sorte loze umesto tradicionalnih belih. Nakon Karlovačkog mira 1699. godine, vinogardarsvto počinje da cveta.
Ausbruh i Brement Fruškogorska vina bivaju cenjena svuda po Evropi. Nažalost slava nije dugo trajala, jer su se pojavile filoksera u periodu 1881-1890. Filoksera je alotohtoni insekst poreklom iz doline Misisipija koji se hrani korenom vinove loze što dovodi do njenog propadanja. Vinogradi su uništeni a oporavak je trajao 30 godina. Nakon oživljavanja vinogradarstva prelazi se opet na gajenje bele loze.
Vinarije koje vredi posetiti: Mačkov podrum, vinarija Kovačević, Mala Remeta, Slankamenački vinogradi i mnoge druge.
Da li postoje pećine na Fruškoj gori?
Niža nadmorska visina nije poštedela ovo bajkovtio područje pećinskim objetkima. Svakako da većina nije otvorena za posetioce ali ostavljaju pečat misterije njihovog nastanka.
Rakovačka pećina ili kamenolomu Beli Majdan, nalazi se u selu Rakovce. Pored pećinskog objekta nalazi se otvor iz koga izbija topao vazduh. Rudnički kop zatvoren je 30-ih godina. Pećina je nastala tako što se iskopavao kamen koji je bio namenjen za potrebe manastira Rakovac, kao i za temelje kuća i nadgrobnih spomenika. Pećinska dvorana visoka je oko 4m.
Perina pećina dužine je oko 70 m. Pećina predstavlja ostatak rudnika. Naziv je dobila po Peri vlasniku rudnika, koji je umro u ovoj pećini. Nije otvorena za posetioce.
Grgurevačka pećinu otkrio je meštanin iz sela Grgurevac 1961. Godine. U pećini su pronadjeni ostaci slepih miševa i glodara. Duboka je oko 14m i više podseća na jamu. Pećina nije otvorena za posetioce.
Sveto područje Vojvodine
Fruška gora naziva se još i Sveta gora jer su na njenim prostranstvima smešteni brojni manastiri. Izgrađeni su u periodu do XVII veka. U manastirima su boravili Vuk Karadžić, Karađorđe, Dositej Obradović i drugi.
Od 35 manastriskih zdanja koja su postojala davnih dana, danas Frušku goru ukrašava 17 manastira: Kuveždin, Bešenovo, Krušedol, Privina Glava, Vrdnik, Beočin, manastir Staro Hopovo, Novo Hopovo, Velika Remeta, Mala Remeta, Petkovica, Šišatovac, Divaš, Đipaš, Grgeteg, Vranjaš, Jazak. Navodimo vam neke od sakralnih objekata Fruške gore:
Manastri Krušedol nalazi se u selu Krušedol na Fruškoj gori. Proglašen je za spomenik kulture i predstavlja zadužbinu poznate vlastelinske sremske porodice Branković. Osnovan je u XVI veku. Krušedol se sa stoji iz dve manstirske crkve. Muška crkva koja je posvećena Blagovestima i ženska posvećena Sretenju. Manastir Krušedol predstavlja večnu kuću za mošti knegilje LJubice, kralja Milana Obrenovića, vojvoda Stevan Šupljikac, Arsenije III Čarnojević.
Bešenovo manastir nalazi se na padanama Fruške gore. Osnovan je u XIII veku i zadužbina je kralja Dragutina.
Kuveždin se nalazi nadomak sela Divoš i predstavlja spomenik kulture. Crkva manastira posvećena je Svetom Savi i Svetom Simeonu. Kuveždin je širio značajnost srpskih svetaca među stanovništvom.
Privina Glava se nalazi na krajnjem zapadu Fruške gore. Crkva manastira posvećena je Saboru Svetih Arhandjela. Sagradjen je u XII veku. Manastir je sagradio vlastelin Privi, tako što je okupio sve prognane sveštenike i sagradio prvu crkvu, nadomak izvora Priva.
Manastir Vrdnik ili Mala Ravanica u njemu su prenete mošto svetog kneza Lazara 1811. godine kada je završena crkva manastira. Veruje se da je nastao u XIII veku, iako su osnivač manstira kao i tačan datum nastanka nepoznati.
Manastir na Ugoru je pravoslavni zilotski manastir koji se nalazi u naselju Vrdnik. Predstavlja jedini zilotski muški manastir u Srbiji , dok se ženski nalazi na Kučajskim planinama. Ziloti predstavljaju verski pokret u pravoslavlju, koji se zalažu za čisto istinito pravoslavlje. Njihovo sedište je na Svetoj Gori u manastiru Esfigmen.
Vrdnička kula se spominje u XII veku i prestavlja spomenik kulture. U čijoj se blizini nalazi etno – selo Vrdnik. Obuhvata vinski podrum, bungalove i sve odiše etno stilom.
Fruška gora i njena okolina
Na Fruškoj gori možete provesti nezaboravne izlete. Šetnje po Fruškoj gori su pravi melem za dorbo stanje vašeg duha. Postoje formirane pešačke staze na kojima imate mogućnost da se upoznate sa blagodetima ove planine. Ukoliko vam šetnja dosadi možete se opredeliti za planinski biciklizam.
Čitavo područje Fruške gore je izuzetno fotogenično pa se tako možete prepustiti njenim čarima.Na nabrojanim izletištima imate mogućnost roštiljanja sa vašim prijateljima. Za decu su formirana igrališta.
Kada je smeštaj u pitanju Fruška gora vam nudi brojne mogućnosti. Na ovom području se nalazi preko 132 hotelska smeštaja, prelepe brvnare, apartmani, planinska odmarališta i spa centri.
Pored Fruške gore možete posetiti: Novi Sad, Sremske Karlovce, Specijalni rezervat prirode Zasavica. Zatim Koviljsko – Petrovaradinski rit i ostrvo na Dunavu Krčedinsku adu, velelepne dvorce Vojvodine kao i jednu od najlepših ergela Karadjordjevo.
Nemojte propustiti da posetite dopadljivo područje Fruške gore koje slobodno može da se nazove srpska Toskana u kojoj se kriju istorijska zaleđa sa modernim izletištima i veličanstvenim vinogradima.