Kulturno-istorijske znamenitosti
Manastir Sopoćani pečat vladavine kralja Stefana Uroša I
Jedan od najznačajnijih srednjovekovnih manastira je manastir Sopoćani. Poznat je po večičantvenim freskama koje čine glavnu osobenost manastira. Burne istorijske događaje koje je preživeo, verno krije ušuškan u bogato šumsko područje. Jednodnevni izlet u manastir Sopoćane je odlična ideja i putovanje sa koga ćete se vratiti puni utisaka.
Manastir Sopoćani spomenik kulture
Manastir Sopoćani se nalazi nedaleko od Novog Pazara, nadomak izvora Raške reke. Sopoćane je podigao kralj Stefan Uroš I. Crkva manastira je posvećena Svetoj Trojici. Manastir pripada Raško –prizrenskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve.Tačno vreme nastanka manastira se ne zna, ali se veruje da je nastao negde oko 1260. godine.
Manastir Sopoćani, kao i kompleks tvrđave Ras se nalaze na listi Svetske kulturne baštine UNESKO.
Proglašen je za spomenik kulture od izuzetnog značaja i predstavlja nepokretno kulturno dobro. Sopoćani je naziv koji vodi poreklo staroslovenske reči sopot što znači izvor. U srednjem veku nazivao se manastir Svete Trojice ili spotoni manastir. Titula koja je nadenuta manastiru Sopoćani je Carska lavra.
Lavra predstavlja manastirsko naselje sa dvorištem. U kome se nalazi saborna crkva. Prve lavre nikle su u Palestini između IV i V veku. Monaški život funskcioniše principom opštežića. U manastiru su razvijene tri radionice: krojačka, duborezačka, ikonopisačka.
Značaj manastira u srednjem veku
Sopoćani su poznati po velikom broju monaha koji su bili u manastiru tokom srednjeg veka. Manastir Sopoćani je u XVI veku doživeo procvat. Ali do tada se o njemu malo toga znalo. Manastirska knjiga jedna od retkih sačuvanih artefakta naziva se Sopoćanski pomjanik. Smeštena je u petrogradskom muzeju.
Veruje se da je pomenuta knjiga bila deo resavske škole, koja je podrazumevala prepisivanje knjiga radi širenja pismenosti. Pored prepisivanja knjiga u ovom periodu srednjeg veka obnovljena je i manastirska česma.
U predelu manastira se nalaze mnogi metosi i isposnice. Kasnije arheološkim istraživanjem se utvrdilo postojanje mnogih grobnica na ovom mestu. Što nam potvrđuje da je manastir bio središte mnogih isposnika.
Prema verovanjima monasi su sakrivali mošti Stefana Prvovenčanog u manastiru Crna Reka. Tokom događaja koji su usledili pre Velike Seobe manastir Sopoćani je stradao. Turci su sa manastirske crkve porušili olovni krov.
Period monaškog sestrinstva
Tokom obnove manstira često se u spisima spominjao pop Radoje koji je nadgledao kako teče obnova ovog hrama. Sahranjen je u dvorištu manastira. Zatim, se spominje igumanija Katarina koja je u jednom pismu opisala strahote koje je doživljavao srpski narod od strane neprijatelja. U vreme kada u manastiru nije bilo monaha, služio je kao konak porodicama koje nisu imale krov nad glavom.
Period koji je zahvatio srpski narod, period straha u kom su živeli, u Sopoćane dolazi sestrinstvo iz manastira sa Ovčarsko-kablarske klisure. Monaško sestrinstvo je predvođeno igumanijom Darijom.
U Sopoćanima su ostale do 1996. godine. Uspele su da u teškom vremenu sačuvaju srpsku svetinju. U ovom periodu Sopoćane je bio ženski manastir. Posle nekog vremena, monahinje su napustile Sopoćane i odlaze u Metohiju, u manastir Gorioč.
U Sopoćane dolaze iskušenici i monasi iz Crne Reke. Jeromonah Petar Ulemek biva postavljen za nastojatelja manastira.
Kako izgleda arhitektura manastira?
Crkva manastira je jednobrodni građevinski objekat. Karakteriše se polukružnim apsidom sa istočne strane. Pored apside se nalaze prostorije proskomidije i đakonikona(prostorija u kojoj vernici ostavljaju prilog u vidu namirncia) koje su bile u službi kao zasebni paraklisi. Posvećene su Svetom Savi i Presvetoj Bogorodici.
Na srednjem delu se nalazi kružna krupola koja ima osam prorzora. Originalnost arhitekture Sopoćana su jednoslivni krovovi koju su bez kupola na istoj visini, i visina srednjeg broda. Stil gradnje manastira mnogo podseća na manastir Žiču.
Crkveno zdanje podseća na baziliku, posebno nakon što su prostor između kapele i pevnice zatvoreni. Crkva je izgrađena po Primorskom stilu na romanički način, od tesane sige. Spoljašnjost crkve tačnije fasada je obložena fresko-malterom, nakon čega se ornamentika boji u kramin, oker i belu boju.
Međutim, tokom godinama ornamentika je izgubila svoj prvobitni izgled. Spoljašnja priprata sa zvonikom je postavljena za vreme kralja Dušana.
Freske manastira Sopoćani
Car Uroš je za oslikavanje manastira izabrao najbolje umetnike tog doba koji su napravili pravo remek- delo. Freska Uspenje Bogrodice na zapadnom delu je jedna od najznačajnjih umetničkih dela. Na sredini ove veličanstevne kompozicije nalazi se odar Bogorodice na kojoj su anđeli, apostol, Hrist, pognutih glava.
Zatim freske koje prikazuju život Svetog Simeona. Zatupljene su freske koje prikazuju praznike: Sretenje, Blagovesti, Preobraženje, Cveti, Lazarevo Vaskrsenje, Hristovo Vaskrsenje. Kao veoma značajna freska prikazuje lik Stefana Uroša i kraljice Jelene sa sinovima.
Sopoćani mauzolej
Stefan Uroš je želeo da Sopoćani postanu središte okupljanja njegove porodice, crkvenih poglavara. Nakon smrti kralja Uroša brigu o manastiru Sopoćani preuzeo je kralj Dušan. U manastiru je sahranjen Stefan Uroš I, kraljica Ana Dandolo, arhiepiskop Joanakije I, knez Đorđe, koji je bio Vukanov mlađi sin.
Arheološka nalazišta nadomak Sopoćana
Stari Ras je srednjovekovna tvrđava, koja je nastala u XII veku. Tvrđava je izgrađena u cilju odbrane srpske prestonice Ras. U okviru ovog utvrđenja nalaze se još tri arheološka lokaliteta: pećina sa manastirom svetog Arhanđela, Pazarište, utvrđenje na Gradini.
Tvrđava je predstavljala vojnu bazu i jezgro srpskih vladara. U mnogim istorijskim spisima se navodi da je stari Ras i pre dolaska Stefana Nemanje bio značajno duhovno mesto. Arheološka istraživanja su započeta 1971. godine. Što je trajalo do 1990. godine. Nakon čega su istraživanja pauzirana.
Gradina je arheološki lokalitet iz IV veka. Nalazi se u Postenju, nadomak Novog Pazar. Arheološka iszraživanja su rađena između 1982-1984. godine. U Centralni registar upisana je 1991. godine.
Ovaj prostor bio je naseljen u kontinuitetu između gvozdenog doba – srednjeg veka. Fragmenti koji su otkriveni: kameni objekti kao i bedemi. Pećinski manastir u sklopu crkve u okviru kojeg se nalaze freske iz XIII veka. Prema mnogim verovanjima na ovom mestu čuvalo se Vukanovo jevanđelje, koje predstavlja najznačajniji i najstariji srpski dokument.
U mestu Pazarište nađena su dva arheološka lokaliteta. Fragmenti prvog datiraju iz XIV veka u kom su dominirale crkve i kuće brvnare, dok drugi pripada XVII veku periodu kada su izgrađene objekti od kamena. Smatra se da je ovo područje bilo središte duhovnosti.
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla je nastariji crkveni spomenik u Srbiji.Veruje se da datira iz perioda VIII veka, ali sumnja se da je postojalo i ranije. Arheološka iskopavanja započeta su između 1984-1986. godine. Okolina crkve pretvorena je u grobna mesta koga čine nadgrobni spomenici. Nastali su oko XII veka, u obliku su krsta.
Šta se nalazi nedaleko od Sopoćana?
Na 20 km od Sopoćana se nalazi vodopad Slapovi Sopotnice koji je proglašen za spomenik prirode. Vodopad nastaje od izvora i vrela koja se udružuju i formiraju vodopad. Najveći vodopad je visok 25 m. Pored vodopada se nalaze obnovljene vodenice.
Postoji jedna legenda koja se stalno prepričava o Slapovima Sopotnice. Kada je živalj sa Peštera koji je bezvodan, sišao u Sopotnicu selo zbog potrebe za vodom, vrelo je presušilo. Bili su mnogo nesrećni i tragali su dalje za izvorom.
Ispod planine Jadovnik se začuo glas koji upita meštane šta žele sreću ili vodu. Svi u glas su povikali da žele vodu, jer sreću mogu sami da stvore. U tom trenutku voda je počela da izvire sa svih strana.
Jadovnik je planina koja se proteže nedaleko od Sjenice. Najviši vrh je Katunić visine 1734 m. Na planini je zastupljeno stočarstvo, voćarstvo, kao i vinova loza i gajenje pčela. Povoljni klimatski uslovi pogoduju ovim delatnostima.
Nadomak Sopoćana prostire se Golija, čiji je najviši vrh Jankov kamen. Na Goliji se nalazi poznato izletište Dajića brdo. Zatim Kopaonik, Pešterska visoravan, Specijalni rezervat prirode Uvac, kao i Novi Pazar.